Lichamelijke veranderingen in de zwangerschap

Verloskundige in opleiding Tisha verteld over de lichamelijke veranderingen in de zwangerschap en wat er allemaal verandert. Ik heb dit mooie proces al 3 keer mogen meemaken maar ik blijf het interessant vinden. Het is magisch wat er allemaal gebeurt en hoe je lichaam dit zelf regelt. Benieuwd wat er allemaal verandert en hoe dat tot stand komt? Lees dan zeker verder ;).

Lichamelijke veranderingen in de zwangerschap

Tijdens de zwangerschap ondergaat jouw lichaam grote veranderingen. Je lichaam maakt zich klaar om negen maanden goed voor jou en de baby te zorgen. Deze veranderingen zijn meestal het gevolg van de hormoonproductie. Ik ga hieronder vertellen wat er allemaal verandert in je lichaam tijdens de zwangerschap.

Hormonen in de zwangerschap

De voornaamste veranderingen in de zwangerschap zijn een gevolg van de hormoonproductie van de placenta (moederkoek): oestrogenen, progesteron en hPL.
De hypofyse is een klier in de hersenen die hormonen afscheidt. Je hypofyse neemt in grootte toe in de zwangerschap en zet de productie van de hormonen FSH en LH op een lager niveau. Ook wordt er minder van het schildklierhormoon TSH geproduceerd. Je schildklier gaat hier niet minder door werken: hij vergroot en de productie van schildklierhormonen neemt toe.
Er wordt wat extra van het knuffelhormoon ‘oxytocine’ aangemaakt, vooral tijdens de bevalling. De hypofyse maakt ook het hormoon ‘prolactine’ aan. Prolactine is van invloed op de borstklieren. Het hormoon ‘hPL’ zorgt ervoor dat er voor de bevalling nog geen melk afgescheiden wordt.

“Er wordt wat extra van het knuffelhormoon ‘oxytocine’ aangemaakt”

Ook zet de hypofyse je bijnier aan tot het verhogen van de productie van cortisol door het hormoon ‘ACTH’. Hierdoor zijn de huidsymptomen in de zwangerschap, zoals striae en rode verkleuring van het gezicht, mede te verklaren.
De alvleesklier gaat meer van het hormoon ‘insuline’ afscheiden. Insuline zorgt ervoor dat het suiker (glucose) in je bloed in de lichaamscellen terecht komt. Je lichaamscellen zijn als je zwanger bent ongevoeliger voor insuline en nemen daarom ondanks de hogere insulineproductie niet meer glucose op. Daardoor is er een glucose-overschot in je bloed. Dit gaat via de placenta naar je kindje die daardoor kan groeien. Als je alvleesklier niet voldoende insuline afscheidt, is er sprake van diabetes (suikerziekte). Bestaande diabetes kan in de zwangerschap daarom (tijdelijk) verergeren en zwangerschapsdiabetes kan ontstaan. Er blijft dan teveel glucose in je bloedbaan en er gaat meer glucose naar je kindje dan nodig. Daarom is controle bij een internist of diëtist noodzakelijk.

Je huid tijdens de zwangerschap

Tijdens de zwangerschap treedt vaak een versterkte pigmentatie op. Dit ontstaat door een toenemende productie van het hormoon MSH. Deze zorgt ervoor dat je een zogeheten ‘linea alba’ (lijn onder de navel) krijgt. Bij sommige vrouwen zie je het ‘zwangerschapsmasker’ in het gezicht. Deze veranderingen verdwijnen meestal in het eerste jaar na de bevalling.

Borsten veranderen als je zwanger bent

Tijdens de zwangerschap voelen de borsten wat gespannen aan doordat je borsten meer doorbloed zijn. In het begin van de zwangerschap zijn de borsten gevoelig, terwijl na de tweede maand de borstomvang toeneemt. Onder invloed van hormonen neemt de hoeveelheid klierweefsel toe. Wanneer de borsten groot worden, kan striae ontstaan. Ook kan het zijn dat je borsten een blauwe tekening laten zien van de bloedvaatjes, als uiting van de toegenomen doorbloeding. Tijdens de zwangerschap wordt onder invloed van het hormoon ‘oestrogeen’ de melkproductie geremd. Door de druk op je tepelhof kun je soms druppels vocht verkrijgen. De omvang van je borsten heeft geen invloed op de melkproductie in het kraambed.

Geslachtsorganen

Jouw baarmoeder bestaat overwegend uit spieren. In de zwangerschap wordt deze ondervloed van hormonen, vooral oestrogeen, weker, groter en meer doorbloedt. Een niet-zwangere baarmoeder weegt ongeveer 50-80 gram; aan het einde van de zwangerschap weegt de baarmoeder ongeveer 1000 gram.
Tijdens de zwangerschap wordt de activiteit van de baarmoeder geremd door het hormoon progesteron. De spieren in de baarmoeder gaan vanaf 20 weken onregelmatig samentrekken. Dit worden ‘harde buiken’ genoemd. Aan het einde van de zwangerschap wordt de baarmoedermond korter en weker. De bevalling is hiermee nog niet begonnen. Geleidelijk worden de contracties regelmatiger en krachtiger, tot ze als weeën ervaren worden.

“De spieren in de baarmoeder gaan vanaf 20 weken onregelmatig samentrekken. Dit worden ‘harde buiken’ genoemd.”

Alle weefsels in het bekken, ook in de vagina, worden weker en vochtrijk. De bekkengewrichten worden beweeglijker en het schaambot wordt iets wijder. Als gevolg van meer doorbloeding wordt de vagina paarsblauw.
In de zwangerschap is er is meer slijmvorming waardoor je meer afscheiding kan hebben. De sterke doorbloeding kan er ook voor zorgen dat je sneller opgewonden wordt en een orgasme kan intenser beleefd worden. Als je vrijt en bij een orgasme kunnen harde buiken optreden die krachtig en pijnlijk kunnen zijn. Dit betekent in het algemeen niet dat er een hogere kans is op een vroeggeboorte.
Je eierstokken veranderen van positie en worden groter. De functie van deze vergroting is niet duidelijk.

Hart en vaatstelsel

De zwangerschap vormt een extra belasting voor het hart. Dit komt omdat je een extra orgaan hebt die ook doorbloed moet worden: de placenta. Het totale bloedvolume neemt met twee liter toe tijdens de zwangerschap. Door de toename van het hormoon ‘progesteron’ worden de wanden van de bloedvaten minder stug. Hierdoor kan het makkelijker vocht doorlaten. Je kan last krijgen van spataderen, aambeien en vasthouden van vocht. Het vasthouden van vocht kan zorgen voor pijn en tintelingen in de handen. Er druk wordt uitgeoefend op een zenuw in de pols. Dit heet het ‘carpaal tunnel syndroom’. Omdat de wanden van de bloedvaten minder stug worden, verlaagd ook je bloeddruk. Rond 20-22 weken is die vaak op het laagst. Wij noemen dit de ‘mid-pregnancy drop’. Wij als verloskundigen zijn blij met de mid-pregnancy drop, omdat géén mid-pregnancy drop een voorteken kan zijn van een hoge bloeddruk later in de zwangerschap.

“Kwaaltjes die veroorzaakt kunnen worden door een lage bloeddruk zijn: duizeligheid, vermoeidheid, flauwvallen en hoofdpijn.”

Door de grote baarmoeder ontstaat in de tweede helft van de zwangerschap meer druk op je lichaamsader waardoor er te weinig bloed terugstroomt naar je hart, vooral in rugligging. Wanneer je in zijligging gaat liggen, stroomt dit weer goed doorwordt je bloeddruk normaal. Je kunt dit merken doordat je flauw valt of misselijk wordt.
Door al deze veranderingen is je hart iets vergroot. Je polsslag kan wel tien tot vijftien keer per minuut sneller zijn en je kunt soms last hebben van hartkloppingen.
Doordat je meer bloed aanmaakt, heb je ‘dunner’ bloed waardoor de bloedbestanddelen lager zijn dan normaal. Je hebt bijvoorbeeld een lager ijzergehalte (Hb). Daarom controleert je verloskundige jouw ijzergehalte een aantal keer tijdens je zwangerschap. Vooral aan het eind van de zwangerschap gebruiken jouw baby en placenta veel ijzer, maar niet alle zwangeren hebben een ijzergebrek.

Longen

De ademfrequentie blijft gedurende de zwangerschap gelijk. Door een hogere stand van het middenrif nemen de borstomvang en de ribbenbooghoek toe. Hierdoor gaat de zwangere vaak over van een buikademhaling op een borstademhaling, waarbij ook gebruik gemaakt wordt van ‘hulpademhalingsspieren’. Het gebruik van deze spieren kan een gevoel van benauwdheid geven.
Je longen wisselen zuurstof en koolstofdioxide uit. Tijdens de zwangerschap heb je 20% extra zuurstof nodig. Er is hierdoor overcapaciteit van de longen bij een zwangere. Hierdoor kan koolstofdioxide van de baby makkelijker worden afgevoerd. Een zwangere ervaart soms (fysiologische (=normale)) hyperventilatie en bijbehorende duizeligheid in het begin van de zwangerschap. Niet-fysiologische hyperventilatie zorgt voor onrust, duizeligheid, druk op de borst, paniek, tintelende vingers, handen en lippen.

Nieren en blaas

Tijdens de zwangerschap worden je nieren groter door een sterkere doorbloeding waardoor zij harder moeten werken. Daardoor zitten er minder stoffen in je urine, maar zit er wel vaker suiker (glucose) en eiwit in je urine. De totale hoeveelheid urine blijft gelijk. Suiker in je urine vinden bacteriën en schimmels fijn. Hierdoor heb je meer kans op een vaginale schimmelinfectie.
De urineleiders verwijden door het hormoon progesteron en door druk van de baarmoeder op je urineleiders en nierbekken. Hierdoor kun je stuwing krijgen in je nier, wat ze ‘hydronefrose’ noemen. Dit kan zeer pijnlijk zijn.
Door de druk kan er ook een knik in je urineleider ontstaan, waardoor urine minder makkelijk afloopt met urineweginfecties tot gevolg. Door druk van je baarmoeder op de blaas kan het zijn dat je vaak kleine beetjes moet plassen. In de laatste maanden van de zwangerschap wordt de blaas omhooggetrokken. Hierdoor ontstaat er gemakkelijk stressincontinentie: onwillekeurig urine verliezen tijdens hoesten, lachen en niezen.

Maag-darmstelsel

Het tandvlees is vaak gezwollen tijdens de zwangerschap en bloedt gemakkelijk. Dit komt door een toegenomen doorbloeding en toename van vocht. Na de bevalling verdwijnt dit spontaan. Daarom is goede tandhygiëne belangrijk.
Onder invloed van het hormoon progesteron zijn de beweging, kracht en uitscheiding van het maag-darmkanaal en de galblaas tijdens de zwangerschap verminderd. Dit verklaart de neiging tot misselijkheid en maagzuur.
Het kan zijn dat je bepaalde etenswaren echt niet meer lust en andere juist heel graag.
Tot 12-16 weken kun je misselijk zijn. Dit komt door het hormoon HCG dat ervoor zorgt dat je zwanger blijft. Na deze zwangerschapsduur is HCG niet meer nodig en wordt dit hormoon minder. Hierdoor verdwijnt de misselijkheid bij de meest vrouwen. Je kunt last hebben van een overmatige aanmaak van speeksel: ptyalisme.

En na al deze veranderingen volgt na negen maanden jullie kindje!

Twijfel?

Twijfel je over jouw klachten of maak je je ongerust? Bel jouw verloskundige!

Liefs, Tisha

Verloskundige i.o.
Be Bold and Beautiful

www.beboldandbeautiful.nl

Bronnen:

• Be Bold and Beautiful
• Prins, M. van Roosmalen, J. Scherjon, S. & Smit, Y. (2009), Praktische verloskunde (13de druk)
• KNOV